广东省文明办主任顾作义率队调研广州特色小镇建设
![]() | ?ы??аса: Википедияла ??е??е? м???л?л?реге?? ю?. М???л? я?а?ы?ы? ик?н, энциклопедияны? ??р ?атнашыусы?ы, ?е??е? ке?ек ?к, уны м?х?ррирл??, ниге???р етерлек бул?а, нинд?й ?? бул?а ??м?лд?р?е (юй?ырыу, исемен алмаштырыу ?. б.) фекер алышыу?а сы?арыу хо?у?ына эй? булыуын а?лар?а тейеш?еге?. |
Википедияны? б?т? текстары ахыр сикт? берлект?ге эш ????мт??е булып тора (автор?ар индерг?н т?рл? к?л?мле ?л?шт?р мен?н), шу?а к?р?, квалификация ким?лене? нинд?й булыуына ?арама?тан, бер ?атнашыусыны? да теге й?ки был м???л?г? й? баш?а материалдар?а милексе булыу?а хо?у?ы ю?.
Д?й?м положениелар
[сы?ана?ты ??г?рте?]Википедияла м???л? я??ан ?атнашыусы уны ю?ары сифатлы итерг? тырыша. Л?кин был тел?к милекселек инстинктына ?йл?нерг? тейеш т?гел, с?нки м???л? ??т?нд? эш баш?а ?атнашыусылар алдында у?а бер нинд?й ?? ??т?нл?к бирм?й. Ирекле лицензия а?тында м???л? я??а?, уны? баш?алар тарафынан ??г?ртелерен? ??ер булыр?а к?р?к. Был шарт Википедияны? баш?а элементтарына — ??р?тт?р, порталдар, ?алыптар ??м категориялар?а ла ?а?ыла.
Техник я?тан, Википедияны? бикл?нм?г?н ??р ?атнашыусы?ы тел?г?н бер материалды т???т? ала, ??а?лау а?тына? алын?андары мен?н ген? тел?г?н бер?? эш ит? алмай[1]. Википедияны? популярлы?ы к?м?к эш принцибына ниге?л?н?. ?г?р кемдер ??е эшл?г?н материалдар?ы баш?алар?ы? ??г?рте?е мен?н ризалаша алма?а, был ?ылы? проектта эшл?? мен?н ?ыйышмай.
Википедияны? ??р м?х?ррирл?? битенд? аны? ?йтел?:
?г?р текстары?ы??ы? ирекле м?х?ррирл?не?ен ??м тел?г?н бер?? тарафынан таратыла алыуын тел?м???ге?, улар?ы бында ?уйма?ы?.
Шул у? ва?ытта, м???л?г? ??е?де? ??г?решт?ре?де индерг?нд?, коллегалары?ы??ы? хе?м?тен? ??м концепцияларына ла х?рм?т мен?н ?арар?а тейеш?еге?. ?г?р ?е? тексты? ?ур ?л?шт?рен ?абат я?ыр?а йыйын?а?ы?, бигер?к т? ул бер ?атнашыусы тарафынан я?ыл?ан бул?а ??м был ?атнашыусы ?е?г? ?милексе? булып к?рен?? л? ??м ?е??е? т??димд?реге??е кире ?а??а ла, уны? мен?н берг? эшл?? у?а ?аршы эшл??г? ?ара?анда к?пк? я?шыра? булыр (шулай у? ?ара?ы?: т?ртип этика?ы ??м изге ни?тт?ндер тип уйла?ы?).
Бер ?а?и?? л? теге й?ки был м???л?не? т?п ??м хатта бер??н-бер м?х?ррире булыу?ы тыймай, тик м???л? ??т?нд? ?е??е? мен?н берг? эшл?рг? тел?г?н коллегалары?ы??ы? т??дим-фекер??рен ?ан?а ?у?ма??а тейеш т?гел?еге?.
?ултам?алар?ы ?улланыу
[сы?ана?ты ??г?рте?]Википедияла бер материал да ш?хси милек була алма?ан?а улар?а индерелг?н ??г?решт?рг? л? ?ултам?а ?уйылмай. Теге й?ки был фекер?е (тексты? ?л?ш?н) кем я??анын й? м???л? м?х?ррир??ре исемлеген битте? т???те???ре тарихында ?арар?а була. Унда ??р т???те??е? авторы к?р??телг?н. ?мм? м???л?не? фекер алышыу?ар битенд?ге комментарий?ар?а ??м баш?а т???те???рг? ??е?де? никты ?уйып (?~~~~?) ?ултам?а ?алдырыу шарт. Был ?у?ынан тел?г?н бер кеше дискуссия барышын ?арай ал?ын ?с?н к?р?к.
?Мине? м???л?рем?
[сы?ана?ты ??г?рте?]?ай?ы бер ?википедиясылар? ????рене? ш?хси битт?ренд? ?мине? м???л?л?рем? тиг?н т?ш?нс?не ?уллана. Быны ул ?атнашыусы исемлект?р??ге м???л?л?р?е? авторы булыу?а д???? ит? тип ?арар?а к?р?км?й, ??т??ен?, к?п осра?та был м???л?л?р коллектив хе?м?т емеше булып тора. Шулай ?а ?мине? м???л?л?рем? т?гел, ? ?мин т?п м?х?ррире бул?ан м???л?л?р? й?ки ?мин башла?ан м???л?л?р? тип я?ыу д?р???р?к булыр ??м ?атнашыусылар?ы? м???л?л?р ??т?нд? эшл???? ти?леге принцибына яуап бирер.
??г?решт?р индере?г? ??м улар?а м?н?с?б?т белдере?г? хо?у?
[сы?ана?ты ??г?рте?]Википедияны? сикл?? ?алынма?ан ??р ?атнашыусы?ы Википедияны? ??р м???л??ен? ??г?рте???р индерерг? хо?у?лы.
Л?кин уны? ??м?лд?ре вандалдарса бул?а, Википедия ?а?и??л?рен, Ю?ары шура ?арар?арын бо??а й? бер нинд?й шарт?ы? сигендерелерг? (?ара?ы?: ?с сигендере? ?а?и???е) тейешле ??м?л тип ба?алан?а, тел?г?н бер ?атнашыусы ул ??г?решт?р?е ?ис бер а?латыу?ы? ю??а сы?ара ала.
??р ?атнашыусы баш?а ?атнашыусыны? вандализм булма?ан т???те???рен д? кире ала ала, л?кин, ВП:Консенсус ?а?и???ен? ярашлы, оппоненты м???л?не? фекер алышыу битенд? ?? т???те???ренд? ны? тор?а ??м т?пл? д?лилд?р килтер??, беренсе ?атнашыусы ошо у? фекер алышыу битенд? ?? д?лилд?рен килтерерг? тейеш. ?г?р баш?а ?атнашыусыны? т???те???рен кире алып, б?йл?нешк? сы?ма?а, был ??м?л ??т?н?н аралашсы?а, хаким?а м?р?ж???т ите? й? конфликттар?ы х?л ите??е? баш?а юлы мен?н д???? бирел? ала.
?г?р фекер алышыу битенд? м???л? сифатына зарар килтерерлек ?ай?ы бер ??г?решт?р?е юй?ырыр?а ?арар ител??, л?кин шырмата бирг?с, улар?ы ?улланыу м?мкин тип табыл?а, етеш?е?лект?р ни??н тор?анын ??м нисек я?шыртыр?а м?мкин бул?анын ентекл?п я?ыр?а к?р?к. М???л?г? билд?л?нг?н ??г?рте???р?е индере? бурысы улар?ы т??дим итк?н ?атнашыусы и?енд? ята.
?Милек тир?л?й низа?тар?ы? к?йл?? юлдары
[сы?ана?ты ??г?рте?]М???л?г? ?милек тир?л?й низа?тар?ы? б?т??е л? ??н???т ?алырлы? итеп к?йл?? — бик ?атмарлы эш. У?ыш?а ?лг?шерг? тел???ге?, тыныслы? ?а?ла?ы?, оппонент?а изге ни?тт? булы?ы? ??м х?рм?т к?р??теге?. Оппоненттар?ы милекселек инстинкты к?р??те??? ??йепл?? яр?ам итм??, с?нки дошмансыллы? ??м ш?хеск? ??ж?м тип ба?аланыр?а м?мкин. Йыш ?ына википедиясылар улар?ы? ???? м???л??ен яр?ып-яр?ып я?лауы баш?алар?а ?милекселек? булып к?ренг?нен т?ш?н?п т? етм?й — шу?а улар?ы ??йепл?рг? ашы?ма??а, Википедияны? ю?ары сифаты ма?сатында изге ни?тт?н эш ит?лер тип уйлар?а к?р?к. Д?р??, ?ай?ы бер ?милексел?р?, ???? м???л?л?рен я?лау мен?н мауы?ып китеп, а??арма?тан Википедия ?а?и??л?ре сикт?рен аша сы?ып китерг? м?мкин: м???л?н, улар ????ре я??ан м???л?г? ??г?реш индере??е вандализм тип к?рерг? ??м дошманлашыр?а й? ВП:Н? ?а?и???ен к???те? к?р?клеген онотор?а м?мкин.
?Бер??н-бер (т?п) м?х?ррир мен?н? низа?
[сы?ана?ты ??г?рте?]?Милексе? ролен алыр?а тырыш?ан ?атнашыусы мен?н т???те???р индере? буйынса низа?лашыу тыу?а, м???л?не? фекер алышыу битенд? у?а м?р?ж???т итерг? ??м м???л?не? й?км?тке?е, т???л?ш? буйынса т??димд?ре?де я?ыр?а к?р?к. ??йепл?ше???рг?, к?м?ете???рг?, оппонентты? нинд?й ни?тт?н эш ите?ен фаразлау?а юл ?уйылма?ын. Уны? я?ынан дошмансыллы??а ла и?тибар итм?? я?шы. ?г?р ярашыу?а килеп булма?а, аралашсылар яр?амына й? низа?ты х?л ите??е? баш?а юлдарын ?улланыр?а м?мкин.
Йыш ?ына теге й?ки был м???л?не? ?милексе?е? булыу?а д???? итк?н ?т?п м?х?ррир? был м???л?г? т?п ?л?шт? индере?се булып тора, шу?а уны? был ?лк?л? белгес булыу ихтималлы?ын ??м м???л?не ю?ары сифатлы итерг? ихлас тел??ен ??м формулировкалар?ы ентекл?п ??м д?р?? итеп я?ыу м?мкинлеген онотор?а ярамай. Бындай ?атнашыусылар йыш ?ына ?е??е? мен?н б?х?ск? л? инерг? ?аршы т?гел, ??м был осра?та ?милек тир?л?й низа?ты? к?йл?? ?с?н ????ти фекер алышыу ет?. ?мм? оппоненты?ы? дошманлашыуын, ??ж?мен дауам ит??, ?сигендере???р ?у?ышы? алып бар?а, был емерткес т?ртипк? и?тибар бирм?йенс? м?сь?л?не м???л?не? фекер алышыу битенд? ?арар?а т??дим итеге?. Был да яр?ам итм???, низа?тар?ы х?л ите??е? бер?й ысулына м?р?ж???т итерг? тура килер — л?кин был осра?та ла м?сь?л?не ?т?п м?х?ррир? мен?н тыныс юл мен?н ??м туранан-тура х?л итерг? тырышыуы?ы??ы к?р??тер.
?Милек тир?л?й? низа?лашыу алып бар?анда ?т?п м?х?ррир??р? йыш ?ына проекттан ките? мен?н янай башлай. Ни х?л ит??е?, б?лки, ысынлап та улар?а бер а? т?н?фес я?ап алыу фай?а?а китер ??м ?у?ынан нормаль хе?м?тт?шлеккк? ?йл?неп ?айтыр?а м?мкинлек бирер.
М?х?ррир??р т?рк?м? мен?н низа?лашыу
[сы?ана?ты ??г?рте?]Т?рк?мг? берл?шеп, м???л?не баш?алар?ы? т???те???р индере?ен?н ?а?ла?ан оппоненттар?а ?аршы тороу к?пк? ?атмарлыра? булыр?а м?мкин. ????тт? улар ара?ында бер м?х?ррир ??т?нл?к ит?, ? уны? я?лылар т?рк?м? т???те???рен ?к???те?? а?тында тота. Улар к?п осра?та я?ы м?х?ррир??р индерг?н сифатлы т???те???р мен?н ризалаша. Л?кин урта? тел табыу?а ?аршылы? тыу?ыр?ан м?х?ррир??р т?рк?м? л? бул?ылай. EnWiki-?а бындай тактика ?улланы?ан т?рк?мд?р?е tag team тиг?н термин мен?н атай?ар.
Бындай осра?та ла оппоненттары?ы??ы? ??м?лд?рен, ни?тт?рен ба?алау мен?н т?гел, ? эшлекле фекер алышыу мен?н булыр?а тырышы?ы?. Фай?а?ы тейм???, низа?тар?ы х?л ите? процедура?ына к?серг? к?р?к. ??р осра?та ла изге ни?т мен?ндер тип уйла?ы? ??м оппоненттар?ы ?у?ал ни?тле ??? ?уйышыу?а? ??йепл?г?нсе, абруйлы сы?ана?тар мен?н ра?лан?ан д?лилд?р килтереге?.
Алдан ки??те?
[сы?ана?ты ??г?рте?]?е??е? ?т?п м?х?ррирг?? й? ?м?х?ррир??р т?рк?м?н?? ?арата ??м?лд?реге? ?? ентекле анализ?а ??м ниге?ле т?н?итк? дусар ителе? ихтималлы?ын онотма?ы?, айырыуса — д????л?реге? м???л?не? ?лл? ни ???ми?тле булма?ан ?л?шт?рен? ?а?ыл?а. Шунлы?тан эшл?п б?т?лг?н м???л?г? ва?-т?й?к т???те???р индерер алдынан, улар сифат?а хилафлы? килтерер??й бул?а, т??дим итерг? йыйын?ан т???те???р?е фекер алышыу битен? сы?арыр?а к?р?к. Би??лешк? й? стилг? ?а?ылышлы принципиаль булма?ан б?х?ст?р Википедияла?ы м?хитте я?шыртмай ??м ???ем м?х?ррир??р?е артабан эшл????н би??ер?. Шунлы?тан был м???л? ??т?нд? ?е?г? тиклем эшл?г?н м?х?ррир??р ?е??екен?н ?лл? ни айырылма?ан ?? вариантын ны?ышмалы я?ла?а, улар?ы? фекерен? ?ола? ?алыр?? т??дим ител?. Ва?-т?й?кт? ?????лел?нм?? ?е?г? был ?атнашыусы мен?н эшлекле м?н?с?б?тт?р?е ?а?лап ?алыр?а яр?ам итер, берл?шм?не низа? сы?ыу ихтималлы?ынан ?от?арыр, коллегалары?ы? алдында абруйы?ы??ы к?т?рер.
Икенсе я?тан, етди д?лил?е? ??м фекер алышыу?ы? ?? варианты?ы??ы бик ны?ышып я?ла?а?ы?, ?е??е э??рл???? ??йепл????ре бар, с?нки быны? м???л?не я?шыртыр?а т?гел, ? оппоненты?ы??ы? й?нен? тейерг? тырышыу тип ба?аланыуы м?мкин. Бындай ??м?лд?рг? ?е??е? оппонентты? т?рл? м???л?л?рг? индерг?н т???те???рен ниге??е? кире алыу, бер?й ?атнашыусыны? м???л?л?рен? й? бер?й тематикала?ы м???л?л?рг?, тараф?ы? ?атнашыусылар фекеренс?, {{орисс}}, {{стиль}}, {{нейтраллек}}, {{д?р??л?к}} ке?ек ?алыптар?ы ?уйыу, абсурд?а еткере? (м???л?н, ??р фраза ?с?н тиерлек сы?ана? талап ите?), м???л?г? тараф?ы?лы?тан бик алы? тор?ан ??т????р индере? ин?.
Лицензиялау
[сы?ана?ты ??г?рте?]Википедияла б?т? материалдар GNU FDL ??м Creative Commons ирекле лицензиялары а?тында я?ыла. Был улар?ы закон мен?н тыйылма?ан осра?тар?а ?улланыр?а м?мкинлек бир?. Лицензиялау с?й?с?тен? ярашлы, ??р кем Википедияла бул?андар?ы ?уллана ??м ??г?рт? ала. ?Беренсел? й? ?т?п? м?х?ррир??р бер кемг? л? улар?ы? материалдарын ?улланыу?ы й? ??г?рте??е тыйыр?а хо?у?лы т?гел.
Википедияла лицензиялау с?й?с?те уны? б?т? текстарыны? ирекле ??г?ртел?, эшк?ртел? ??м т?ржем? ител? алыуын к???? тота. Шу?а ?арама?тан, б?т? автор?ар ?? ???рен тупа? бо?оу?а, кире м???н? биреп ??г?рте?г?, авторыны? абруйына ??м д?р?ж??ен? зыян килтерерлек баш?а ??г?рте???р?е индере?г? бер кем д? тартып ала алма?лы? ?аршы тороу хо?у?ына эй? (ст. 6bis, Берн конвенция?ы).
?г?р м???л?не ?нулд?н? башла?а?ы? й? уны? ?т?п м?х?ррире? булып тор?а?ы?, был ?е?г? ул м???л?г? ??г?решт?р индере? й???тен?н ??т?нл?кл? й?ки ф???т ?е?г? ген? ген? р?хс?т ителе? хо?у?ы бирм?й, ю?и?? ул лицензиялау шарттарын бо?ор ине.
И?к?рм?л?р
[сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ Также см. Википедия:Фильтр правок
Шулай у? ?ара?ы?
[сы?ана?ты ??г?рте?]- Википедия:Викиголлум — бындай ?атнашыусылар я??ан м???л?л?рен, улар хатта сифат?ы? бул?а ла, баш?алар?а м?х?ррирл?рг? р?хс?т итм?й.
- Википедия:?атнашыусылар?ы? ти?леге
- Википедия:Т?ртип этика?ы
- Википедия:Емерткес т?ртип
- Википедия:?атнашыусылар?ы э??рл?м?ге?
- Википедия:?атнашыусыны? ш?хси бите